4 lipca 2019 roku Sejm zakończył prace nad nowelizacją Kodeksu Postępowania Cywilnego. Główne zmiany to:

1. Wprowadzenie instytucji nadużycia prawa procesowego – ustawodawca wprowadził klauzulę generalną, zgodnie z którą „z uprawnienia przewidzianego w przepisach postępowania stronom i uczestnikom postępowania nie wolno czynić użytku niezgodnego z celem, dla którego je ustanowiono”. Zmiana ta ma na celu zapobieganie nadużyciu prawa procesowego przez stronę polegającego np. na wnoszeniu oczywiście bezzasadnych pozwów, wnoszeniu wielu zażaleń w tej samej kwestii, czy też składaniu nieuzasadnionych kolejnych wniosków o wyłączenie sędziego opartych na tych samych okolicznościach, które to działania często prowadzą do przewlekłości postępowania. Działania takie będą skutkowały brakiem czynności sądu. Ponadto przewidziano także sankcje, które sąd może zastosować wobec strony nadużywającej, a które  mogą polegać na:  

• ·wymierzeniu grzywny,  
• ·obciążeniu dodatkową częścią bądź nawet całością kosztów procesu,  a na wniosek strony przeciwnej także na: 
• ·obciążeniu kosztami  procesu  podwyższonymi odpowiednio  do  spowodowanego nadużyciem zwiększenia nakładu pracy strony przeciwnej na prowadzenie sprawy,
• ·podwyższeniu stopy  odsetek  należnych od  zasądzonego  świadczenia odpowiednio  do spowodowanej nadużyciem zwłoki w rozpoznaniu sprawy, za czas odpowiadający tej zwłoce.  

Możliwość zastosowania sankcji dopuszczalna będzie dopiero w orzeczeniu kończącym postępowanie a sankcje można będzie stosować kumulatywnie.

2. Zmiany w zakresie czynności stron i sądu służące przygotowaniu rozstrzygnięcia tj.:

• ·racjonalizację procedowania ze sprawą cywilną pod kątem celów i kosztów postępowania, 
• ·wprowadzenie fazy  postępowania  przygotowawczego  mającej na  celu  zakończenie sporu  bez rozprawy, a jeżeli się to nie uda – przygotowanie sprawy do rozstrzygnięcia na pierwszym terminie rozprawy,  
• ·ustalenie harmonogramu procedowania w sprawie ze wskazaniem terminu zakończenia sprawy w sądzie I instancji, 
• ·odciążenie rozprawy od czynności organizacyjno-technicznych,
• ·włączenie stron  w  planowanie czynności  sądu  w ich  sprawie,  a przez  to  uczynienie ze  stron podmiotów współodpowiedzialnych za sposób oraz czas rozpoznania sprawy w sądzie,
• ·stworzenie warunków  oraz  narzędzi do  efektywnego  poszukiwania alternatywnych  form rozwiązywania sporów prawnych,
• ·aktywizację sędziów w procesie mediacji między stronami

Ustawodawca dąży do skrócenia czasu trwania postępowań przed sądami cywilnymi, a w szczególności do eliminacji przewlekłości postępowań. 

Powyższy cel ma być osiągnięty poprzez m. in.:

• ·wprowadzeniu obligatoryjnej odpowiedzi na pozew
• ·wymiany pism przygotowawczych tylko na zarządzenie sądu - ocena potrzeby w tym zakresie należy do przewodniczącego, a zarządzając  wymianę  pism przygotowawczych, przewodniczący winien  oznaczyć  kolejność ich składania i  terminy do  ich  złożenia, a zwłaszcza  okoliczności  (natury faktycznej  lub  prawnej), które strony winny w  tych pismach  szerzej wyjaśnić. Sankcją  naruszenia  przez stronę tych  ograniczeń  będzie zwrot  pisma  przygotowawczego. Strona reprezentowana przez pełnomocnika profesjonalnego ma obowiązek wskazania  w piśmie  przygotowawczym  podstaw prawnych jej żądań i wniosków.

3. Posiedzenie przygotowawcze i plany rozpraw - wyznaczenie posiedzenia przygotowawczego jest obligatoryjne chyba, że jego przeprowadzenie nie przyczyni się do sprawniejszego rozpoznania sprawy, wówczas przewodniczący od razu powinien nadać sprawie inny właściwy bieg przewidziany przez przepisy. Posiedzenie przygotowawcze służy rozwiązaniu sporu bez potrzeby prowadzenia dalszych posiedzeń, zwłaszcza rozprawy. Jeżeli nie uda się rozwiązać sporu, na posiedzeniu przygotowawczym sporządza się z udziałem stron plan rozprawy. Na posiedzeniu przygotowawczym przewodniczący ustala ze stronami przedmiot sporu i wyjaśnia stanowiska stron, także w zakresie prawnych aspektów sporu. Przewodniczący powinien skłaniać strony do pojednania oraz dążyć do ugodowego rozwiązania sporu, w szczególności w drodze mediacji. W tym celu przewodniczący może poszukiwać ze stronami ugodowych sposobów rozwiązania sporu,  wspierać je w formułowaniu propozycji  ugodowych  oraz wskazywać sposoby i skutki rozwiązania sporu, w tym skutki finansowe. Co istotne z przebiegu posiedzenia przygotowawczego sporządza się pisemnie protokół ale nie zamieszcza się w nim oświadczeń stron złożonych w ramach  prób ugodowego rozwiązania sporu. Przewodniczący może również odstąpić od zamieszczenia innych wzmianek, jeżeli może to ułatwić rozwiązanie sporu bez rozprawy. Plan rozprawy zawiera rozstrzygnięcia co do wniosków dowodowych stron, zastępując w tym zakresie postanowienie dowodowe. Plan rozprawy może zawierać:

• ·dokładne określenie przedmiotów żądań stron, w tym rozmiar dochodzonych świadczeń wraz z należnościami ubocznymi;
• ·dokładnie określone zarzuty, w tym formalne;
• ·ustalenie, które fakty i oceny prawne pozostają między stronami sporne;
• ·terminy posiedzeń i innych czynności w sprawie;
• ·kolejność i  termin  przeprowadzenia  dowodów oraz  roztrząsania  wyników postępowania dowodowego;
• ·termin zamknięcia rozprawy lub ogłoszenia wyroku;
• ·rozstrzygnięcia innych  zagadnień,  o ile są niezbędne  do prowadzenia postępowania.

Plan rozprawy jest podpisywany przez Strony i stanowi on załącznik do protokołu z posiedzenia. Doręczenie planu rozprawy stronom zastępuje zawiadomienie stron o terminach posiedzeń i innych czynności objętych  planem. Zmiany w planie rozprawy dokonywane są w drodze postanowienia wydanego przez sąd. Istotne zmiany w planie rozprawy wymagają przeprowadzenia kolejnego posiedzenia przygotowawczego.

Bierna postawa pozwanego,  który nie odpowie na pozew, nie stawi się na rozprawie albo pomimo obecności nie będzie brał w niej udziału może skutkować wydaniem przez sad wyroku zaocznego.

4. Nowelizacja wprowadza szereg systematyzujących zmian w zakresie dowodów i postępowania dowodowego. Wprowadzone zostało pojęcie faktów, o których informacja jest powszechnie dostępna. Jak już wcześniej wskazano ustawodawca ma na celu aktywizować strony w postępowaniu dowodowym poprzez jasne i bezpośrednie wskazywanie faktów, którym strona przeczy. Uściślono wymogi dotyczące wniosków dowodowych. Uproszczono dopuszczenie dowodu z dokumentu. W zakresie zeznań świadka – poszerzono możliwość przesłuchania świadka w miejscu pobytu, wprowadzono możliwość złożenia przez świadka zeznań na piśmie. Zmiany wprowadzono także w odniesieniu do dowodu z opinii biegłego.
5. Kolejne zagadnienia, które znalazły się w kręgu zainteresowania ustawodawcy to: przeniesienie czynności w ramach tzw. „postępowania międzyinstancyjnego” (włącznie z badaniem jej dopuszczalności, braków formalnych i fiskalnych środka odwoławczego) do sądu drugiej instancji i wprowadzenie zasady ponownego rozpoznania sprawy (po uchyleniu orzeczenia przez sąd drugiej instancji) przez ten sam skład sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie; wprowadzenie systemu „zażaleń poziomych” rozpoznawanych przez inny skład sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie w przypadku niektórych kategorii orzeczeń (w szczególności w kwestiach wpadkowych i niekończących postępowania); wydawanie postanowień zaskarżalnych na posiedzeniu niejawnym jako zasady i uzasadnianie ich jedynie na wniosek strony, a nie z urzędu;
6. Nowelizacja kpc przywraca odrębne postępowanie w sprawach gospodarczych. Tryb ten przewiduje krótsze terminy na dokonanie czynności procesowych, nie będzie możliwa zmiana powództwa, a przede wszystkim będzie prymat dowodu z dokumentu nad dowodem z zeznań świadków. Powód będzie musiał powołać wszystkie dowody w pozwie, a pozwany w odpowiedzi na pozew. Na uzupełnienie braków będzie tylko siedem dni. W przypadku niedochowania tego terminu, dowody zostaną pominięte. Strony jednak będą mogły zawrzeć pisemną umowę dodatkową o wyłączeniu określonych dowodów a zarzut jej nieważności albo bezskuteczności będzie można podnieść najpóźniej na posiedzeniu, na którym na nią się powołano.
7. Ustawa o zmianie kpc zawiera także przepisy odnoszące się do innych postępowań odrębnych tj. w odniesieniu do postępowania uproszczonego, postępowania w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, elektronicznego postępowania upominawczego oraz postępowania nakazowego i postępowania upominawczego. 
8. W ramach ustawy zmianie ulegną przepisy dotyczące opłat sądowych. I tak np.:

• ·opłatę stałą pobiera się w sprawach o prawa niemajątkowe oraz we wskazanych  w  ustawie niektórych  sprawach  o prawa  majątkowe, w wysokości jednakowej, niezależnie od wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia.  Opłata  stała nie  może  być niższa  niż  30 złotych  i  wyższa niż 10 000 złotych. 
• ·w sprawach o prawa majątkowe pobiera się od pisma opłatę stałą ustaloną według wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia wynoszącej:

o  do 500 złotych – w kwocie 30 złotych;

o  ponad 500 złotych do 1500 złotych – w kwocie 100 złotych;

o  ponad 1 500 złotych do 4000 złotych – w kwocie 200 złotych;

o  ponad 4 000 złotych do 7500 złotych – w kwocie 400 złotych;

o  ponad 7 500 złotych do 10000 złotych – w kwocie 500 złotych;

o  ponad 10 000 złotych do 15000 złotych – w kwocie 750 złotych;

o  ponad 15 000 złotych do 20000 złotych – w kwocie 1 000 złotych.

• ·w sprawach  o  prawa majątkowe  przy  wartości przedmiotu  sporu  lub wartości przedmiotu zaskarżenia ponad 20 000 złotych pobiera się od pisma opłatę stosunkową wynoszącą 5% tej wartości, nie więcej jednak niż 200 000 złotych
• ·w sprawach o roszczenia wynikające z czynności bankowych od strony  będącej  konsumentem lub  osobą  fizyczną prowadzącą  gospodarstwo rodzinne  przy  wartości przedmiotu  sporu  lub wartości  przedmiotu  zaskarżenia wynoszącej ponad 20 000 złotych pobiera się opłatę stałą w kwocie 1 000 złotych.

Powyżej jedynie częściowo nakreślono kierunek i zakres zmian wprowadzany obszerną nowelizacją, która obecnie została skierowana do podpisu do Prezydenta RP. W znacznej części nowe przepisy będą obowiązywać po upływie 3 miesięcy od ogłoszenia ustawy.